12 Madde: Yeni Askerlik Sistemi ile Neler Değişecek?

Askeralma kanun teklifi içerisinde kanunun değişikliğinin ‘genel gerekçe’ başlığı altında açıklanmaya çalışıldığı metin.

Harp sanatını öğrenmek ve yapmak mükelleflyeti olarak tanımlanan askerlik Türk devletlerinde temelde gönüllülük esasına dayalı en eski kurumlardan biridir. Eski çağlardan günümüze kadar coğrafi şartlar, sosyal ve ekonomik değerler, iç ve dış tehditler değiştikçe askerlik ve asker alma biçimleri sürekli değişmiş ve evrilmiştir.

Hun, Göktürk, Karahanlı, Uygur, Selçuklu devletleri ve diğer Türk devletlerinde savaş halinde hükümdarın çağrısı ile toplanan eli silah tutabilecek çağa erişmiş olan tüm kadın ve erkekler ordunun asli unsuru sayılıyordu. Bu durum gönüllük değil zorunluluktu. Osmanlı Devleti döneminde ise ateşli silahların gelişmesi, çatışma alanlarının değişmesi ve çeşitlenmesi gibi sebeplerle daimi düzenli orduların kurulması ihtiyacı doğrultusunda Kapıkulu Ocakları ve Tımarlı Sipahi sistemi oluşturulmuştur. Osmanlı Devletinin çatışma halinde olduğu ülkelerin askeri güç yapı ve unsurlarının değişmesi ve Tanzimat dönemiyle yaşanan köklü değişim ile mecburi askerlik hizmetine geçilmesine dair çalışmalar yapılmış ancak 1914 yılında çıkarılan Mükellefiyet-i Askeriye Kanun-u Muvakkatı ile tam anlamıyla zorunlu askerlik sistemi kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti döneminde ise 1927 yılında çıkarılan 1111 sayılı Askerlik Kanunu ile askeralma işlemleri yeni bir nizama kavuşturulmuştur.

Askerlik Süreleri Yıllara Göre Düştü

1111 sayılı Kanunun yürürlükte olduğu dönemde yurt içindeki ve yurt dışındaki gelişmeler ve tehdit algıları doğrultusunda askerlik süreleri de sık sık değişiklik göstermiştir. 1927 yılında piyade sınıfı için askerlik süresi 18 ay, jandarma ve bahriye sınıfı için ise 30 ay olarak belirlenmiştir. II. Dünya savaşı başladığında ise askerlik sürelerine bir yıl daha eklenmiştir. 1950 yılında denizci ve jandarma sınıflarının askerlik süresi 30 ay olarak devam ederken piyade sınıfı 24 aya yükseltilmiştir. 1963 yılında bütün askeri sınıflar için askerlik süreleri 24 aya, 1970 yılında 20 aya, 1984 yılında 18 aya, 1992 yılında 15 aya indirilmiştir. 1995 yılında yeniden 18 aya çıkarılan askerlik süresi 2003 yılında tekrar 15 aya indirilmiştir.

Daha Önce Uygulanan 7 Askerlik Modeli

Ordunun subay ihtiyacının karşılanması amacıyla oluşturulan uygulama ile askerlik yükümlülerinden 4 yıllık fakülte mezunlarının Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçları doğrultusunda yedek subay olarak yükümlülüklerini yerine getirme imkanı sağlanmıştır. Ayrıca yurt dışında yaşayan veya ekonomik faaliyetini yurt dışında sürdüren Türk vatandaşlarının askerlik yükümlülüğünü yerine getirmelerine kolaylık sağlamak amacıyla dövizle askerlik sistemi kurulmuştur. Bu sistem bedelli askerlik adı ile zaman zaman Türkiye’de askerlik çağı içinde olan yükümlülere de teşmil edilmiş, elde edilen gelirler çoğunlukla savunma sanayiine kaynak teşkil etmiştir.
Süreç içinde uzun dönem askerlik, kısa dönem askerlik, yedek subaylık, bedelli ve dövizli askerlik, kamu kurum ve kuruluşlarında askerlik, Milli Eğitim Bakanlığında öğretmen askerlik gibi uygulamalar yapılmıştır.

Dünyada ve Türkiye’de askeri teknolojinin süratle gelişmesi, tehdit algısının değişmesi, yeni silah sistemleri ile araç ve gereçlerin çeşitlenmesi, muharebe sahasında yaşanan konsept değişiklikleri, bölgesel ve küresel güç dengelerinin değişkenliği, Türk Silahlı Kuvvetlerinin dünyadaki gelişmelere hızla ayak uydurmasını ve yeni donanımlarla etkin personel kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Böylece yeniden yapılanma süreci içinde bir yanda zorunlu askerlik sisteminin geniş tabanını muhafaza etmek, diğer yandan ihtiyaçlar doğrultusunda etkin, dinamik, yetenekli ve verimli personel sayısını artırarak profesyonel yapıyı güçlendirmek gerekmektedir. Bu yolla toplumun tüm katmanlarında askerlik sistemine dahil olmaya hevesli personelin kolaylıkla sisteme dahil olmaları, sistem içinde kalmaları, kısa ve uzun vadede silahlı kuvvetlerin ihtiyaç ve beklentilerine cevap verebilecek verimliliğe ulaşmaları beklenmektedir.

Yeni Askerlik Kanunu ile Neler Değişecek?

Kanun Teklifi ile askeralma ve seferberlik faaliyetlerine esas olan 1111 sayılı Askerlik Kanunu ile 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanununun yürürlükten kaldırılması ve bu kanunlarda düzenlenen konuların tek kanun altında toplanarak uzun yıllar boyu askeralma süreçlerinde yaşanan değişkenliğin ortadan kaldırılması, modern ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarına uygun personel seçiminin önünün açılması, ülkenin sahip olduğu nüfus gücünün daha da verimli hale getirilmesi hedeflenmektedir. Buna göre askerlik yükümlülüğünün iş hayatını bölen, aile kurulmasını engelleyen veya geciktiren, iş verimini ortadan kaldıran, işsizlik süresini uzatan ve iş bulmayı zorlaştıran bir süreç olmaktan çıkarılarak, bir yandan sayılan süreçleri hızlandırıp ekonomiye ciddi katkılar getirilmesi, diğer yandan sisteme dahil olan yetenekli personelin sistem içinde kalması ve Türk Silahlı Kuvvetlerine profesyonel katkı sağlaması umulmaktadır. Bu yolla yükümlülüğünü yerine getirirken askerlik mesleğini kalıcı bir çalışma alanı olarak seçen personelin askeri kurallar içinde rütbe bakımından yükselmesinin temini de onun moral ve motivasyonunu arttırıcı, sistemi kuvvetlendirici, yetenekli ve verimli personel teminini kolaylaştırıcı bir yol olarak görünmektedir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 13 Haziran’da “Yeni Askerlik Sistemi düzenlemesinin ülkemize, milletimize, gençlerimize ve Türk Silahlı Kuvvetlerimize hayırlı olmasını diliyorum.” notu ile paylaştığı infografik aşağıda yer alıyor.

Bu kapsamda hazırlanan Kanun Teklifi ile;

1.) Modern, öngörülebilir, eşit hizmet süresine sahip, eğitimli insan gücü kaynağının etkin ve verimli kullanılması, zorunlu askerlik hizmetine tabi yükümlülerden azami derecede istifade edilmesi, gençlerimizin bir taraftan ordumuzun ihtiyacını karşılayarak ülkemizin ve milletimizin savunmasına katkı sağlarken diğer taraftan da kendi eğitim, öğretim ve mesleki gelişmelerini sağlamaları,

2.) İki yıl veya daha fazla süreli yükseköğretim kurumlarından mezun olanlara yedek astsubay olma imkanının getirilmesi,

3.) Erbaş ve erler için hizmet süresinin oniki aydan altı aya indirilmesi ve yedek subay ve yedek astsubayların hizmet süresinin oniki ay olarak öngörülmesi; bu kapsamda kısa dönem askerlik uygulamasına son verilmesi,

4.) Askerlik hizmetini yerine getiren erbaş ve erlerden istekli olanlara terhislerinden sonra altı ay süreyle göreve devam etme imkanı verilmesi ve böylece Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı olan yetişmiş uzman personel teminine alt yapı oluşturulması,

5.) Askerlik hizmetini yapmakta olan erbaş ve erlere gerek silahaltında iken gerekse terhis sonrası çeşitli mali ve sosyal haklar sağlanması,

6.) Bedelli askerlik hizmetinin yoklama kaçağı ve bakaya durumunda olan yükümlüler hariç sürekli hale getirilmesi ve Kanunda belirtilen bedel miktarını ödemeleri ve bir aylık temel eğitimi yapmaları şartıyla askerlik hizmetini yapmış sayılmaları,

7.) Yabancı ülkelerde bulunan ve vatandaşlık hakkına sahip olanlar ile oturma veya çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu sıfatı ile yabancı ülkelerde en az üç yıl süreyle fiilen bulunan vatandaşlara Kanunda öngörülen bedeli ödemeleri ve verilecek uzaktan eğitimi almaları şartıyla askerlik hizmetini yerine getirme imkanı sağlanması,

8.) Milli Eğitim Bakanlığının ihtiyacı ve Milli Savunma Bakanlığının uygun görmesi halinde, öğretmen mesleğini fiilen icra eden yükümlülerin temel askerlik eğitimini takiben Milli Eğitim Bakanlığı emrine verilmesi,

9.) Emniyet Teşkilatı kadrolarındaki Emniyet Hizmetleri Sımfma mensup personel ile polis eğitim ve öğretim kurumlarında öğrenim görenler veya bu kurumların giriş sınavların’ kazananlarin her türlü askerlik işlemlerinin ertelenmesi ve Emniyet Teşkilatında on yıllık hizmet süresini tamamlayanların askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılması,

10.) Askerlik hizmetini yedek subay olarak yerine getiren tabiplerin devlet hizmeti yükümlülüğünü tamamlamış sayılması ve temel askerlik eğitimini takiben Sağlık Bakanlığı kadrolarında devlet hizmeti yükümlülüğünü tamamlayanların askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılması,

11.) Jandarma Genel Komutanlığı ile Sahil Güvenlik Komutanlığı personelinin askerlik yükümlülüğüne ilişkin düzenleme yapılması,

12.) 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu başta olmak üzere çeşitli kanunlarda Kanun Teklifi ile uyum sağlanması amacıyla değişiklik yapılması, öngörülmektedir.